دوست و دوست یابی

نوشته شده توسط:علی اکبر علیزاده در موضوع آزاد » دوستی و دوست یابی | ۲۰ فروردین ۱۳۹۳ - ۲۱:۱۶ | ۰ دیدگاه

داشتن دوست و برخوردار بودن از ارتباط عاطفی دوستانه، یک ضرورت انسانی است ...

مطالب بیشتر دوست یابی در ادامه مطلب

معیار و آداب دوستی و رفاقت در نگاه امامان

1 معیار دوستی بر اساس تقوا

قال علی علیه السلام: احبب الاخوان علی قدر التقوی. بحار / 78 /3 3برادران (دینی‌ات) را به اندازه تقوای آنان دوست بدار.

2 اعلام دوستی

قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اذا احب احدکم صاحبه او اخاه فلیعلمه فانّه اصلح لذات البین.بحار / 74 / 182هرگاه یکی از شما برادر و همراه خود را دوست داشت و علاقه‌مند بود، باید او را از محبت و علاقه خودآگاه ساز چرا که این کار موجب بهبودی روابط می‌شود. قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: اذا احببت رجلا فاخبره. بحار / 74 / 181هر گاه کسی را دوست داشتی، مطّلعش کن.

3 عدم شوخی و جدال با دوست

قال الصادق علیه السلام: اذااردت ان یصفولک ودّاخیک فلاتمازحنّه و لا تمارینّه. بحار/78/291هرگاه خواستی رفاقت و دوستی برادرت با تو پاکیزه (و دور از تیره‌گی و کدورت) باشد، با او شوخی نکن و در صحبتهایت با وی بحث و جدل ننما. نکته:شوخی کردن و شاداب بودن و شاد کردن دیگران صفتی است بسیار خوب و پسندیده و منظور از پرهیز از شوخی کردن در اینجا منظور شوخی‌هایی است که به دور از ادب بوده و یا کارهایی است که موجب رنجش شخصی و یا تحقیر او می‌شود.

4 انتخاب دوست قدیمی

قال علی علیه السلام:اختر من کل شی ء جدیده و من الاخوان اقدمهم. غرر الحکم / 2461از هر چیزی، جدیدش را برگزین اما از دوستان، قدیمی‌اش را.

5 دوست حقیقی

قال علی علیه السلام: انّ اخاک حقّا من غفر زلّتک و سدّ خلّتک و قبل عذرک و ستر عورتک و نفی وجلک و حقّق املک. غرر الحکم / 3645دوست و برادر واقعی تو کسی است که: لغزش و اشتباهت را ببخشد، و عذرت را بپذیرد و عیوبت را بپوشاند.

6 سؤ ال از نام و نشان دوست

قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: "اذا اخا احدکم رجلا فلیسئله عن اسمه واسم ابیه و قبیلته ومنزله فانّه من واجب الحق و صافی الاخأ".بحار/74/174هرگاه با کسی دوست شُدید باید از اسمش و نام پدرش و قبیله‌اش و منزلش سوال کنی که این جزو واجبات دوستی بوده و پاکیزه‌ترین دوستی است. نکته: آیا توجه کردید گاهی انسان در طول یک سفر یا در اتوبوس با کسی چند ساعت با هم است و با هم حرف می‌زنند اما تا آخر سفر حتی اسم همدیگر را نمی‌فهمند. این جز آداب اسلامی نیست بلکه مطابق این روایت بهتر است انسان وقتی با کسی آشنا می‌شود اولین چیزی که از او می‌پرسد اسمش باشد.

7 پرهیز از دوستان مادّی

قال الصادق علیه السلام: احذر ان توأخی من ارادک لطمع او خوف او میل او للاکل و الشرب و اطلب موأخاة الاتقیأ و ان افنیت عمرک فی طلبهم.بحار/ 74/ 272 از دوستی با کسانی که به طمع چیزی به سوی تو آمده‌اند یا از روی ترس یا نیاز و یا به خاطر خورد و خوراک با تو دوستی می‌کنند برحذر باش و بپرهیز ، و دنبال دوستی با انسانهای باتقوا باش هرچند در پی یافتن این گونه افراد عمرت را صرف کنی.

8 تکریم دوست

قال الصادق علیه السلام: من اتاه اخوه المسلم فاکرمه فانما اکرم الله عزّوجلّ.بحار/74/298هرگاه کسی برادر مسلمانش را که پیش وی آمد، احترام و اکرام کند، خداوند را اکرام کرده.

9 حفظ دوستی و عدم غرور به ریاست

قال الصادق علیه السلام: اذا کان لک صدیق فولّی ولایة فاصبته علی العشر ممّا کان لک علیه قبل ولایته فلیس بصدیق سوء. بحار / 75 / 341هر وقت دوستی داشتی که به ریاستی رسید و آنگاه با یک دهم آن حقی که قبل از ریاستش بر عهده‌ی او داشتی، با تو برخورد کرد، بدان که دوست خوبی است!

10 بهترین دوست

الف قال رسول الله صلّی اللّه علیه و آله: "خیر اخوانکم من اهدی الیکم عیوبکم ". تنبیه الخواطر/2/ 123بهترین دوستان تو کسی که عیبهایت را بر تو هدیه کند. ب قال علی علیه السلام: خیر اخوانک من دلّک علی هدی و اکسبک تقی و صدک عن اتباع الهوی. غرر الحکم / 5029بهترین دوستان تو کسی است که تو را به سوی راه هدایت راهنمایی کند و باعث شود تقوا بدست آوری و تو را از هواپرستی و پیروی خواهشهای نفس باز دارد. ج قال علی علیه السلام: خیر الاخوان من لم تکن علی الدنیا مودّته. غرر الحکم / 5016بهترین دوست کسی است که دوستی و کمک‌کاریش در راه دنیا نباشد.

11 آگاه نکردن دوست بر اسرار

قال الصادق علیه السلام: لا تطلع صدیقک من سرّک الا علی ما لو اطلعت علیه عدوک لم یضرک فانّ الصدیق قد یکون عدوا یوما ما. مشکاة الانوار /3 23هیچگاه دوستت را به رازهای خود آگاه نکن مگر رازی که اگر دشمنت بداند بواسطه آن ضرری به تو نرسد چرا که دوست، روزی دشمن خواهد شد.

12 ملاک انتخاب دوست

قال الصادق علیه السلام: من غضب علیک من اخوانک ثلاث مرات فلم یقل فیک شرّا فاتخده لنفسک صدیقا. امالی صدوق / 532هرگاه از آشنایان و برادرانت کسی بود که سه بار بر تو عصبانی شد اما درباره‌ات بدی نگفت او را به دوستی خود انتخاب کن

13 پرهیز از دوستی با نااهل

قال الجواد علیه السلام: ایّاک و مصاحبة الشریر فانّه کالسیف المسلول یحسن منظره و یقبح اثره. بحار / 74 / 198با انسانهای شرور دوستی و همنشینی نکن چرا که او مانند شمشیر آخته‌ای است که قیافه‌اش زیباست اما اثرش زشت و ناپسند.

14 معیار شناخت دوست

قال لقمان علیه السلام: لا تعرف اخاک الاّ عند حاجتک الیه. بحار / 74 / 178دوستت را نمی‌شناسی مگر وقتی به او نیاز پیدا می‌کنی.

15 نشانه ی دوستی

قال الصادق علیه السلام: تستبین مودّة الرجل لاخیه فی اکله. سفینة البحار / 1 / 101دوستی و خیرخواهی شخص نسبت به برادر و رفیقش در خوردنش آشکار می‌شود

از نظر اسلام چه نوع دوستی، انسان را به سوی تکامل و رشد هدایت می کند؟

اگر خواسته باشیم به صورت کامل و دقیق با هم سخن بگوییم، باید به این نکات توجه داشته باشیم که داشتن دوست و برخوردار بودن از ارتباط عاطفی دوستانه، یک ضرورت انسانی است؛ یعنی، حتی اگر آدمی را موجودی اجتماعی نشناسیم؛ ولیکن داشتن دوست به مقتضای تدبیر عاقلانه و تأمین خواسته‏های فطری و غریزی، یک پدیده ضروری و انکارناپذیر زندگی انسانی است . حال بعد از ناگزیر بودن از دوستی، باید مشخص کرد که معیارهای انتخاب دوست چیست و بهترین همنشین کیست؟ در مرام ما مسلمانان هدف تمام اعمال و رفتارها به آخرت و خشنودی خداوند بر می گردد، و لذا هرگاه در پی انجام عملی بر می آییم اولین سؤال آن است که آیا این عمل، موجب خرسند شدن حضرت حق می شود یا نه ؟ آیا خداوند به انجام این عمل رضایت دارد یا نه؟ چرا که جملگی خود را بنده او می دانیم و بنده باید در پی تحصیل رضایت مولای خویش باشد.

سه شرط دوستی؛ دوستی قبل از هر شرطی دارای سه شرط اساسی است که بدون رعایت سن و گروه طبقاتی و سطح تحصیلات -که خود از جمله شرایط لازمه است- باید بی کم و کاست رعایت گردد. اگر این سه شرط زیر فراهم بود، آن‏گاه نوبت به بررسی دیگر شرایط میرسد. شخصی سزاوار دوستی است که: 1. دیدار او خدا را به یاد شما آورد؛ یعنی، زیارت وی سبب ذکر خدا باشد. 2. سخن گفتن او به دانش و معلومات شما بیافزاید و از هر کلام او شما ثمره ای علمی بردارید. 3. عمل و کردار او آخرت را به یاد شما آورد، به گونه‏ای که به اعمال و رفتار شما نیز رنگ آخرتی بزند. اگر کسی را با سه شرط فوق یافتید و در هر سن و سالی که بود، دوست او باشید و وجود وی را مغتنم شمارید، و گرنه درصدد یافتن چنین دوستانی باشید. تا زمانی که شخصی را با چنین ویژگیهای نیافتید، هرگز دوستی برقرار نکنید. چه فضای دوستی فضای استفاده از کمالات معنوی است و دوستی باید زمینه‏ساز دینداری، بندگی، رشد علمی و اخلاقی گردد و دوستی که موجب انحطاط اخلاقی و زمینه‏ساز مفاسد دینی و دنیوی شود، دوستی نیست؛ بلکه دشمنی و عداوت است و از این دوستیها باید سخت اجتناب نمود. اما نسبت به شرایط سنی و طبقه اجتماعی و تحصیلی اگر دقت کنیم، این شرایط در واقع زمینه‏ساز شرایط قبلی است؛ یعنی، دو انسانی که اختلاف سنی داشته باشند، نمیتوانند دوست خوبی برای یکدیگر باشند؛ چرا که این دوستی نمیتواند موجب افزایش دانش و معرفت و تقوا گردد و یا اگر از نظر سطح تحصیلات نزدیک یکدیگر و یا هم‏تراز نباشند، نمیتوانند از حضور یکدیگر بهره علمی و شناختی ببرند و زمینه ارتباط روحی و رشد معنوی را برای هم فراهم آورند. پس شرایط دیگر در واقع، زمینه‏ساز سه شرط اساسی نخست هستند و باید رعایت گردند.

پس به صورت عمومی باید شرایط سنی و طبقه اجتماعی و سطح شناختی و تحصیلی و... رعایت گردد تا موجب خسران علمی و شناختی و انحراف و ابتلا به صفات خلاف ادب و اخلاق نگردد، حتی زمینه‏ساز افت و تنزل علمی و معنوی و اخلاقی نشود. امیدواریم با رعایت اصول بیان شده، دوستیهای الهی و مفید رقم خورده و زمینه رشد و ترقی فراهم گردد. برای مطالعه بیشتر ر.ک: - آئین دوستی در اسلام نوشته آقای بابازاده - دوستی و دوستان نوشته آقای سید هادی مدرسی , ترجمه آقای شیخی و آژیر - دوستی در قرآن و حدیث نوشته آقای محمدی ری شهری . -** ملاک‏های دوست خوب ؛ از طرفی انتخاب دوستان و معاشرت با آنها؛ باید بر اساس موازین اسلامی باشد. در قرآن کریم و روایات اهل بیت(علیهم السلام) ملاک‏هایی برای دوست خوب بیان شده که به طور اختصار بعضی از آنها را بیان میکنیم. و شما میتوانید راجع به هر ملاک، مفصلاً مطالعه و فکر کنید: 1. کسی که به یاد خدا است و هدفش جز رسیدن به او نیست؛سوره کهف , آیه 28. 2. عاقل باشد؛ حضرت علی (علیه السلام) فرمود: «بیشترین درستی و خوبی ها در همراهی و دوستی با صاحبان عقل و درایت است».غررالحکم، حرف الف. مولوی داستان دوستی مردی با خرس را که مصداق بیخردان است، به زیبایی بیان کرده است. مثنوی معنوی , دفتر دوم , ابیات 1932 - 2124. 3. خیانت کار نباشد. 4. ستم کار نباشد. 5. سخن چین نباشد; امام صادق(علیه السلام) فرمود: «از سه گروه بر حذر باش! شخص خیانت کار، شخص ظالم، انسان سخن چین; زیرا کسی که به نفع تو به دیگران خیانت نماید، روزی خواهد آمد که به خودت نیز خیانت کند و شخصی که به جانبداری از تو، حق دیگران را پایمال نماید و به ظلم عادت کند، بالاخره به تو نیز ظلم خواهد نمود و انسان سخن چین، همان طور که سخن دیگران را پیش تو میآورد، سخن تو را نیز نزد اغیار خواهد برد». بحارالانوار، ج 75، ص 229. 6. آنچه برای خود می پسندد، برای تو نیز بپسندد و آنچه را که برای خویش نمی خواهد، برای تو نیز نخواهد. رسول اکرم(صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «در مصاحبت و رفاقت کسی که آنچه را برای خود میخواهد برای تو نخواهد، هیچ خیر و فایده‏ای وجود ندارد». بحارالانوار، ج 71، ص 198. آنچه نفس خویش را خواهی حرامت سعدیا گر نخواهی همچنان بیگانه را و خویش را

7. قاطع رحم نباشد; امام باقر(علیه السلام ) فرمود: «پدرم امام سجاد(علیه السلام) مرا نصیحت فرمود که: ای پسرم! از رفاقت با کسانی که قطع رحم می کنند، بپرهیز; زیرا من آنها را در قرآن شریف سه بار مورد لعن و نفرین پروردگار یافتم».تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 45. شخصی که با نزدیکان خود نتواند معاشرت و هم زیستی صحیح داشته باشد؛ در حالی که آنان با وی از یک خانواده و فرهنگ و گوشت و خون می باشند, چگونه می توان انتظار داشت که با غیرفامیل رفاقت صمیمانه داشته باشد. 8. عیب‏جو نباشد; امام علی (علیه السلام ) فرمود: «از رفاقت و نشست و برخاست با کسانی که عیب‏جو هستند و همیشه به دنبال نقاط ضعف دیگران می باشند، پرهیز کن; زیرا دوست چنین اشخاصی از ضرر آنان سالم نمی ماند و خود نیز طعمه عیب‏جوییهای آنان خواهد شد». غررالحکم، باب

الف. در روایات راه‏های متعددی برای امتحان دوستان بیان شده است؛ از جمله: 1. در حال بی نیازی و فقر، دوستی او عوض نشود; امام باقر(علیه السلام) فرمود: «بدترین دوست کسی است که تو را به هنگام بی نیازیت حفظ کند و به وقت تنگدستی رها سازد».میزان الحکمه، ج 1، ص 53. دوست مشمار آن که در نعمت زند لاف یاری و برادر خواندگی دوست آن باشد که گیرد دست دوست در پریشان حالی و درماندگی(سعدی) 2. به هنگام عصبانیت، بدگویی تو را نکند; امام صادق(علیه السلام) فرمود: «دوستی که سه بار از تو عصبانی شد، ولی بدگویی تو را ننمود و کلام ناسزا از دهانش خارج نشد، او را برای خود نگه‏دار».بحارالانوار، ج 78، ص 251. 3. به نماز اهمیت بدهد;

قرآن میفرماید: «ای اهل ایمان! با آن گروه از اهل کتاب و کافران که دین شما را به بازیچه گرفتند، دوستی مکنید. زمانی که شما ندای نماز بلند میکنید، آن را به مسخره و بازی میگیرند، زیرا آن قوم مردمی نادان و بیخردند».مائده، آیه 57. وامش مده آن که بی نماز است گرچه دهنش زفاقه باز است کو فرض خدا نمیگزارد از قرض تو نیز غم ندارد(سعدی) 4. در هنگام سختی و راحتی انسان اهل نیکی باشد; امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: «در سختیها دوستان امتحان میگردند».غررالحکم , حرف فائ لفظ فی. جوانی پاکباز پاک رو بود که با پاکیزه رویی در گرو بود چنین خواندم که در دریای اعظم به گردابی درافتادند با هم چو ملاح آمدش تا دست گیرد مبادا کاندرین حالت بمیرد همی گفتی میان موج و تشویر مرا بگذار ودست یار من گیر(سعدی) 5. هنگام زوال توانایی انسان، دوستیاش از بین نرود; حضرت امیر(علیه السلام) فرمود: «هنگام از بین رفتن قدرت انسان، دوست از دشمن شناخته میگردد».(غرر الحکم، حرف عین، لفظ عند). 6. هنگام به قدرت رسیدن , از احسان به دوستان خودداری نکند. در پایان تذکر دو نکته مهم ضروری است: -*.

این شرایط نسبی هستند و از طرفی هم شاید نتوان کسی را پیدا کرد که دارای تمام این خصوصیات باشد. از این رو با در نظر گرفتن شرایط خود و اهمیت‏های دیگر، باید به جست و جوی این خصوصیات در دوستان پرداخت و اگر دوستی داریم که فاقد بعضی از این خصلت‏ها است، از قطع رابطه با وی خودداری کنیم و در اصلاح و خودسازی او، کمکش کنیم که این خود از وظایف دوستان نسبت به یکدیگر است. البته انجام دادن این وظیفه مشروط به عدم تأثیرپذیری انسان در حین کمک و اصلاح آن شخص می باشد.